آیا حجامت مورد قبول طب نوین است ؟ حدیث امامان وپیامبران در مورد حجامت
در باره تایید و یا عدم تایید این درمان مقاله ای از یکی از سایتهای ایرانی ارائه شده که قسمتهایی از ان را در بخش ارائه میکنم:
به گزارش البرز نیوز، در کشور ما کم نیستند افرادی که با وجود
پیشرفت‌های گوناگون در عرصه های مختلف درمانی، باز هم از روش های سنتی
استفاده می کنند. یکی از این مراکز درمان سنتی حجامت است.هر کدام از
داوطلبین انجام حجامت دلیل انجام این عمل را یا به توصیه دوستان و آشنا می
دانند و یا تنها راه باقی مانده در درمان برای دردشان! آنچه می خوانید
نظرات ائمه معصومین (ع) و پزشکان درباره این نوع درمان سنتی است.
حجامت
یک درمان سنتی است که از قدیم تأثیر داشته و همچون داورهای گیاهی، طب سوزنی
و همیوپاتی رواج دارد. « بهزاد علاقی»، مدیر نظارت بر درمان مرکز بهداشت
تهران جنوب با بیان این جمله در گفت و گو با شبستان افزود: باید توجه داشت
که چه شخصی این کار را انجام می‌دهد و به چه علتی شخص متقاضی حجامت به این
عمل روی آورده است؟ چگونه باید حجامت را انجام داد؟ این‌ها مسائل مهمی است
که باید به آن توجه شود، متأسفانه این نکات در بیشتر کلینک‌ها رعایت نشده و
دوره درمان تکمیل نمی‌شود.
وی درباره نکات مهم در انجام این نوع درمان سنتی گفت: مسئله مهم در
بحث حجامت آن است که آیا وسایلی که در حجامت تهیه می‌شود، یک بار مصرف است
یا خیر؟، آن هم به این دلیل که در بعضی مراکز از تیغ‌ها چندین بار استفاده
می کنند یا در بعضی مراکز با وجود نظارت سازمان بهداشت و درمان پزشکی شاهد
آن هستیم که وسایل پانسمان آلوده استفاده می‌شود.
وی درباره گسترش این مراکز در سطح شهر گفت: متأسفانه بعضی از افراد در مرکز حجامت ایران با گذراندن یک دوره آموزشی و تهیه یک دستگاه ساکشن، ممکن است حتی در منزل برای مردم حجامت انجام دهند و از این راه در آمد کسب کنند!.
علافی درباره مراجعه کنندگان به این شاخه از طب سنتی افزود: چه زنان و چه مردان مشتریان این نوع درمان هستند. مردان در همه سنین ولی خانم‌ها بیشتر در سنین بالا مراجعه میکنند، در ضمن بیشتر افرادی که برای حجامت مراجعه میکنند، افراد تحصیل کرده نیستند.
در ادامه «غلامرضا کردافشار»، متخصص طب سنتی با بیان اینکه حجامت با دو هدف اصلاح کمیت و اصلاح کیفیت خون انجام می شود، افزود: افرادی که دارای خون زیاد و درمعرض بیماری هایی مانند سکته و فشارخون هستند اقدام به حجامت می کنند.
وی افزود: مناسب ترین زمان حجامت افراد برای اصلاح کمیت خون دوازدهم تا پانزدهم ماه قمری است، چرا که سیستم خون انسان به نیروی جاذبه ماه واکنش نشان می دهد و در این روزها خون رقیق تر در بدن جاری است و می توان آن را از راه حجامت دفع کرد.
کرد افشار اظهارکرد: پانزدهم هرماه قمری، اوج جوشش خون انسان است و
پزشکان نیز تلاش می کنند، افراد باید این روزها به دلیل افزایش احتمال خطر،
به جز موقعیت های اورژانسی از انجام عمل جراحی بپرهیزند .
«عباس حاجی آخونی»، مشاور وزیر بهداشت در امور طب سنتی و مکمل گفت: حجامت جزئی از طب سنتی و اسلامی ایران و مورد قبول و تأیید وزارت بهداشت است. از نظر این وزارتخانه، مراکز مجاز حجامت معتبر هستند.
مشاور وزیر بهداشت در امور طب سنتی، مکمل و صنایع گیاهان دارویی افزود:
موضع وزارت بهداشت درباره حجامت آن است که این روش جزئی از طب سنتی و
اسلامی ایران است، به همین علت به عنوان متولی سلامت به مراکز حجامت در
کشور مجوز می دهد.
حاجی آخونی در پاسخ به این پرسش که چرا عده ای از مسئولان حتی در وزارت بهداشت با استناد به طب نوین انتقال خون معتقدند با وجود دستگاه ها و تجهیزات پیشرفته و استریل خونگیری، باید حجامت کنار گذاشته شود، گفت: جوابی که می توان به این افراد داد، این است که اولا اگر با وجود طب نوین انتقال خون نیازی به حجامت نبود، لازم نبود انبیا و اولیای دین این قدر بر حجامت تأکید کنند، آنها می گفتند مردم بروید خون بدهید، دیگر این که این قدر تأکید بر تاریخ و این که چندم ماه حجامت کنید و بر ثواب آن نمی کردند.
وی افزود: مطالعات علمی در دنیا بر روی حجامت و همچنین زالو درمانی که مانند بررسی یک دارو به روش کلینیکال ترایال انجام می شود، اثربخشی حجامت و زالو درمانی را نشان داده است و مقالات علمی متعدد درباره آن وجود دارد، نکته دیگر آن است آنالیز خون گرفته شده از طریق حجامت نشان داده که ترکیبات آن و لیپیدهای موجود در آن با خون گرفته شده از روش های دیگر متفاوت است، بنابراین، این همه عقبه فرهنگی و توصیه های بزرگان دین بی دلیل نبوده است.
قدمت 3300 ساله حجامت در جامعه بشری
اگر به کتاب های تاریخی و طب های سنتی مراجعه کرده باشید، می بینید که احادیث و سفارش های ائمه معصوم (ع) در مدح انجام حجامت کم نیستند، ولی انجام حجامت فقط به دوره اسلام ختم نمی شود؛ بلکه یک درمان پیچیده ای است که قدیمی ترین سند موجود گواه بر انجام حجامت در 3300 سال قبل از میلاد مسیح در مقدونیه کشف شد که بعدها به یونان رخنه کرده و در آن زمان شاخص پزشک بودن، حجامت کردن و داشتن ابزار آن بوده است.
اوراق پاپیروس که از عصر باستان بدست آمده نیز نشان می دهد که حدود 2200 سال قبل از میلاد مسیح ،حجامت امری رایج بوده است.حتی بقراط که حدود 400 سال قبل از میلاد مسیح می زیسته است با روش های مختلف حجامت آشنا بوده است و در آثار خود به موارد استفاده و منع آن اشاره کرده است.
در آثار جالینوس نیز مطالب متنوعی در مورد حجامت برجا مانده است. تمامی بزرگان طب سنتی ایران از حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکــر کرده اند. محــــمد زکریای رازی در کتاب «الحاوی» ، شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب «قانون در طب»، سید اسمـاعیل جرجانی در کتاب «ذخیره خوارزمشاهی» و عقیلی خراسانی در کتاب «خلاصه‌الحکمه فی مجـــمع الجوامع» به شـیــــــوه گسترده ای پیرامون حجامت و کاربرد آن در درمان صحبت کرده اند و از حجامت برای درمان بیـــــــــماری‌های فراگیر و مهمی مانند سکته قلبی ، مالیخولیا، سردرد های میگرنی و بخشی از بیماری‌های پوستی بهره می‌گرفته‌اند.
تاکید پیامبر و امامان معصوم بر انجام حجامت
با ظهور اسلام، حجامت مورد تأیید و تأکید فراوان پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم علیهم السلام قرار گرفت و بیش از 600 روایت در مورد حجامت جمع آوری شده است. پیامبر اکرم (ص) در روایتی که در نهج الفصاحه آمده، پنج چیز را از سنت های پیامبران الهی معرفی کرده اند که عبارتند از : حیاء، حلم، حجامت، مسواک و عطر زدن.
در روایت دیگری امام علی علیه السلام می فرمایند: "ان الحجامه تصح البدن و تشد العقل." بدرستی که حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می گرداند .
رسول اکرم (صلی االله علیه و آله و سلم ) و ائمه‌اطهار علیهم السلام خود حجامت میکرده اند و روش انجام آن را بیان فرموده‌اند و ویژگی‌‌های درمانی آن را برشمرده اند. در این زمینه بیش از پانصد روایت مطرح است که در کتاب «حجامت از دیدگاه اسلام» جمع آوری شده است.
یکی از مهمترین روایاتی که در زمینه حجامت در منابع معتبر روایی ذکر
شده و در ذیــــل آیه یک ســــوره مبارکه «الاسراء» در تفسیر المیزان جلد 20 و برخی
از تفاسیر دیگر آمده است، حدیث زیر می‌باشد:
حضرت رسول اکرم(صلی االله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:
«در شب معراج، وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم، بر هیچ ملکی از ملائک گذر نکردم مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر بفرما.»
با یک چنین نگاه وسیع و عمـــیق و روش درمانی همه سونگـر است که
«علــــم طـــب در کنــــــــار علم دیـــــن» قرار می گیرد که ( العلم
علمان علم الابدان و علم الادیان) و می داند که خداوند اول طبیب است و
آنگاه پیامبران و خاتمشان رسول گرامی اسلام (ص) منتظر نمی ماند که جامعه
بیمار شود و دســت نیاز به ســـوی او دراز کنـــد، قبل از بروز بیماری
اقدام به پیشگیری دردهای جامعه می کند. با تعلیم خداوندی انسان را می شناسد
و کلیه عوامل حاکـــم و مؤثـــر بر او را می دانــد. لذا برخی از
دستــــوراتش از جمله توصیه های طبی برای همه انسانها و همه زمانهاست. بعضی
از دستوراتــش برای سنی خاص یا جنس خاص یا فرد خاص یا فصــــل خاص صادر می
شود.
بهترین تغذیه بعد از حجامت
امام رضا علیه السلام در رسالهى ذهبیّه، فرمایش مفصّلى در مورد خوراک بعد از حجامت دارند که قسمتى از آن را در اینجا مىآوریم:
« پس از استحمام باید موضع فصد و حجامت را به وسیلهى پارچهى کرکى یا ابریشمى یا دستمال نخى که لطیف و نرم باشد، بپوشانید. بعد یک حبه از تِریاق اکبر (نام یک داروى قدیم) به اندازهى ماش میل کنید. پس از حجامت و فصد، آب میوه سالم بنوشید و اگر میوه نیست، شربت بالنگ مصرف کنید و در جایى که این امکانات وجود ندارد، بالنگ را زیر دندان بگیرید و روى آن جرعهاى آب نیم گرم بنوشید. اما در فصل سرما باید سکنجبین عسلى استفاده شود که این شربت شما را از بیمارىهاى خطرناک لقوه، برص، بهق و جذام به ارادهى خداوند ایمن خواهد داشت.
امام رضا (ع): «سفارش مىکنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار شیرین را با
مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب انار خون را زنده و تن را با نشاط خواهد ساخت.
امام حسن عسکرى علیه السلام مىفرماید: « بعد از حجامت انار شیرین میل کنید، چون انار خون را آرام مىکند و آن را در مسیر خود صاف مىگرداند.»
پیامبر اکرم (ص): «جبرئیل چندان مرا به انجام حجامت دعوت کرد که پنداشتم گویی حجامت واجب است.»
سن مناسب برای انجام حجامت
در طب سنتی، برخی حکما ـ از قبیل بوعلی سینا و جرجانی ـ حجامت را از دو تا 60 سالگی تجویز نموده اند. اما در طب اسلامی شروع حجامت جهت پیشگیری، از چهار ماهگی تجویز شده است. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) که در کتب گوناگون ـ از جمله استبصار جلد 1 صفحه 84 ـ وارد شده است، ایشان به حجامت نقره در اطفال بالای چهار ماه به فاصله هر ماه یکبار توصیه نموده اند و آثار فراوانی برای آن ذکر نموده اند.
همچنین در روایات اسلامی حدیثی مبنی بر عدم انجام حجامت در افراد کهنسال مشاهده نشده است . به عبارت دیگر حجامت محدودیت سنی ندارد .
حضرت امام رضا (ع) در رساله ذهبیه حجامت را در بالغین متناسب با سن تجویز نموده اند. مثلاً حجامت برای فرد 40 ساله هر 40 روز یک مرتبه و برای فرد 60 ساله هر 60 روز یک بار تجویز شده است.
ایام مناسب جهت حجامت
امام رضا (ع): «فصل بهار روح زمان هاست و در این فصل خون به هیجان در می آید. لذا از فصد و حجامت در این فصل استفاده کن.»
امام صادق(ع): «حجامت کردن در ثلث اول فروردین ماه ( آذر ماه رومی )
باعث صحت یک سال از بیماری هاست به اذن خداوند متعال در احادیث ائمه
معصومین علیه السلام به خصوص امام رضا ( ع) از حجامت در ماه کانون اول رومی
( دی ماه ) نهی شده است.»
البته بیان این ترتیب بدین معنی نیست که حجامت در فصول زمستان بی
فایده می باشد. بلکه موید تأثیر بهتر حجامت در ترتیب عنوان شده می باشد و
چه بسا با تشخیص حکیم، حجامت حتی در دی ماه نیز در راستای درمان بیمار لازم
تشخیص داده شده و تجویز شود. در این صورت نباید صدقه دادن ، تلاوت آیه
الکرسی و صلوات فرستادن را از خاطر برد.
چه افرادی را نباید حجامت نمود؟
حجامت پیشگیرانه خطر آفرین نیست و با رعایت اصول صحیح می توان آن را حداقل سالی دو مرتبه در فصل بهار و پاییز انجام داد. ولی حجامت به منظور درمان، اگر توسط افراد غیر پزشک و غیر مطالع انجام شود ممکن است نه تنها موجب درمان نگردد ،بلکه مشکلاتی را نیز برای بیمار ایجاد کند. تجربه نشان داده است که برای افراد ذیل نبایدحجامت انجام شود:
1- افرادی که طبق تعریف طب سنتی در گروه بلغمی مزاجها قرار می
گیرند. در این افراد ابتدا باید غلبه بلغم را با برنامه غذایی و تجویز مسهل
رفع نموده و سپس حجامت انجام داد.
2- زنان باردار تا پایان ماه چهارم حاملگی ( تشکیل کامل جنین ).
3-حجامت زنان در ایام عادت ماهانه به خصوص در اواخر عادت ممکن است موجب افت شدید فشار خون و مشکلات دیگر شود.
4- افراد دچار مشکلات انعقادی مثل کمبود پلاکت و هموفیلی.
5- عده ای از پزشکان معتقدند که در افراد دچار فشار خون خیلی بالا ابتدا باید فشار خون را کنترل نمود و سپس اقدام به حجامت کرد.
اما عده ای دیگر از حکیمان نیز معتقدند که حجامت این افراد هیچ مانع و خطری ندارد و حجامت را باعث تعدیل فشار خون این افراد می دانند.
انواع حجامت
در کشور های غربی حجامت تقریباً با 10 روش انجام می
شود، ولی در طب سنتی ایران حجامت به طور کلی به دو دسته حجامت خشک (
بادکشی Dry cupping) و حجامت تر Wet cupping تقسیم می شود.
حجامت خشک
نوعی حجامت است که در آن خونی از بدن خارج نمی شود، بلکه تنها عمل مکش ( Suction) روی پوست انجام می شود. حجامت خشک خود بر دو قسم است: سرد و خشک و گرم و خشک.
حجامت گرم و خشک
در فرهنگ عامه اصطلاحاً به کوزه یا لیوان گذاری
معروف می باشد. حجامت خشک در نقاط مختلفی از بدن انجام می شود و در درمان
بسیاری از دردها و بیماریها نقش موثری دارد. اینگونه از حجامت موجب انبساط
عروق و رفع انسداد آنها و تحریک دیواره مویرگها می شود و در افزایش توان
سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارد.
حجامت تر
این نوع از حجامت با خارج نمودن مقداری از خون بیمار همراه می باشد . مواضع توصیه شده جهت انجام حجامت تر در مکاتب مختلف طب سنتی متفاوت می باشد . اما در طب اسلامی مواضع زیر بیشتر تأکید شده است.
حجامت سر
محل این حجامت یک وجب شخص حجامت شونده از نوک بینی تا فرق سر می باشد. این گونه از حجامت با تکنیک خاصی انجام می شود و در روایات با عنوان (حجامت نجات بخش) نامیده شده است.
حجامت کمر
این حجامت در گودی کمر ، حدود مهره S1 انجام می شود و از آن در روایات با نام (حجامت رهاننده) یاد شده است.
حجامت ساق ها
در یک وجب بالاتر از قوزک، پشت دو ساق انجام می شود.
حجامت نقره
در گودی گردن انجام می شود و مختص اطفال می باشد. انجام این گونه از حجامت برای بزرگسالان به علت احتمال ایجاد فراموشی نهی شده است
منبع : فان پاتوق-البرزنیوز
